Codependentie ofwel ‘mede-afhankelijkheid’ is de naam van een relatiepatroon. De codependent raakt verstrikt in het probleem van een ander. Hij smeekt, pleit, controleert, dwingt, vermijdt en onderhandelt. Hij leeft van de hoop op verandering: bij de ander! En hij verliest daarbij zichzelf: waar hij over ging, waar hij het over zou willen hebben, welke sfeer in huis hij prettig zou vinden. Hij raakt ondertussen vaak afgesloten van zijn vrienden en familie en opgesloten in zijn relatie. Dat wil zeggen: ook al heeft hij sociale contacten genoeg, soms weet letterlijk niemand wat er zich echt in zijn privé-leven afspeelt. Hij verbergt zijn problemen.
De codependent: de partner vàn…
Codependentie wordt in het algemeen niet gezien als een stoornis, maar als een gedragspatroon in relaties. De term komt oorspronkelijk uit de verslavingszorg. De verslaafde is de ‘dependent’. De ‘co-dependent’ is de ‘partner van’. Een verslaving is altijd belastend voor een relatie, omdat er ‘een derde in het spel is’: alcohol, gokken, porno of cocaïne. En uiteindelijk heeft die derde altijd voorrang. Een verslaafde is nooit helemaal beschikbaar voor de relatie, terwijl hij stelselmatig over de grenzen van zijn partner heen gaat. Twee problemen echter die een codependent alleen maar triggeren om aan het werk te gaan:
C(odependent): Ik kan er niet meer tegen!
D(ependent): Begin je weer te zeiken omdat ik gisteren een glaasje teveel op had?
C: Een glaasje?! Een fles!
D: Jij moet altijd overdrijven… (of zelfs:)
D: Is het gek dat ik niet van de alcohol afkom, als jij me altijd moet bekritiseren!
Moet ik mijn geliefde dan zomaar in de steek laten?
Nu zal de codependent denken: “Ik klaag het toch aan. Ik ga er toch niet zwijgend aan voorbij. Maar ik kan hem toch ook niet zomaar in de steek laten! Ik hou toch van hem. Als hij alleen maar…” Tja, en zo denkend blijf je opgesloten in je situatie. Als codependent leef je continu een leven dat je eigenlijk niet wilt leven. Dus ook al denk je er niet in te berusten, uiteindelijk, in de praktijk, doe je dat wel. Soms echt een leven lang, 35 jaar, 50 jaar. En nog grimmiger is het als je weet dat je ergens, al soebattend en verwijtend en smekend, drank verstoppend en protesterend, het systeem en dus ook het probleem van de ander mede in stand houdt.
‘Foute relaties’
Eenmaal dat we het patroon van codependentie herkennen, kunnen we het in allerlei situaties aan het werk zien: denk aan een relatie met een ‘foute partner’ die agressief is, soms zelfs gewelddadig. En toch blijft de ander erbij, soebattend en smekend, en zelfs het gedrag van de ander verbergend. Soms zien we een codependent die de code nog niet gekraakt heeft van de ene in de andere ‘foute relatie’ komen: van een relatie met een verslaafde in een relatie met iemand met duidelijke borderline-problemen. Dit kan net zolang doorgaan totdat de codependent inziet dat zijzelf de constante in haar eigen leven is. Zeker, haar partners hadden een probleem – en tot nog toe was zij vooral hun problemen aan het oplossen. Maar aan haar eigen probleem ging zij voorbij.
Het codependentie-patroon is gelaagd
Codependentie is gelaagd. De eerste laag is dat je, terwijl je het zo druk hebt met het managen van het probleem van je partner, aan jezelf voorbij gaat. Hoe ziet jouw leven eruit? Was het je droom toen je zestien was om ’s avonds bij een alcoholwalm in bed te stappen? Waar genoot je van? Wat voor gezelschap vond je ooit fijn? Hoe zouden je dagen eruit zien als het aan jou lag? Ik heb al veel mensen gesproken die echt geen ander antwoord op deze vraag kunnen geven dan: ‘als hij maar eens ophield met…’ of ‘ik zou willen dat zij nu eens echt voor mij kon kiezen.’ Ze kunnen er gewoon niet meer bij, bij de vraag ‘hoe zou het zijn als het aan jou lag?’ Het ligt in hun leven immers nooit aan hen, en altijd aan de ander!
Maar wie zich voor zijn geluk zo afhankelijk maakt van een ander zit op een dwaalweg. En nee, dat hoort helemaal niet bij de liefde. Liefde is een vrije verbinding tussen twee mensen. Het is geen gevangenis waarin je vastgeketend wordt aan de onwil van een ander. En vergis je niet: als het dat voor jou wel is, is de ander níet de cipier van je gevangenis. Dat ben je zelf! Onder de oppervlakte-laag van wat de ander allemaal in je leven aanricht, zitten jouw eigen motieven om in zulke relaties te blijven. Die had je al: ze dateren van vóór je relatie. Ooit heb je aangeleerd om jezelf te schuldig te voelen aan de problemen van anderen, en om jezelf te schamen als de ander zich laat gaan, zelfs als een ander jou krenkt. En nog een laag dieper daaronder zit beschadigde eigenwaarde.
Leer de kenmerken van codependentie te herkennen
Genoeg! Heb je teveel van deze beschrijving herkend? Dan is er werk aan de winkel. Het goede nieuws is: omdat codependentie geen stoornis is maar een gedragspatroon kun je er uit. Maar dat is hard werken, door gevoelens van angst, verlies en verlatenheid heen. Ga je eerst maar eens inwerken, zodat je de kenmerken van codependentie leert te herkennen. Ben je je eenmaal bewust van deze gedragspatronen, dan wordt het moeilijker om ze met open ogen te herhalen. Ik raad je aan om serieuze studies op dit gebied te lezen. Hieronder staan een paar bekende titels. Werk je in, en als je het probleem goed op de korrel hebt, en je herkent je erin, zoek dan eventueel professionele hulp bij mensen die een specialisme in codependency-problematiek hebben.
Literatuur
Melody Beattie is degene die het patroon van codependentie op de kaart heeft gezet. Haar klassieker heet Codependent no more, how to stop controlling others and start caring for yourself (Hazelden Publishing 1986). Sterk in voorbeelden en in haar appel om uit codependency-patronen te breken. Het boek is vertaald als Leef je eigen leven, Uitg. Spectrum 2008. Klik hier voor mijn review van Leef je eigen leven.
Darlene Lancer, Conquering Shame and Codependency (schaamte en codependentie overwinnen, Hazelden Publishing 2014) is helaas niet vertaald in het Nederlands. Het is zakelijker en analytischer, maar gaat ook meer de diepte in van de beschadigde eigenwaarde van de codependent. Minder kernachtig maar vooral uitgebreid in methoden om jezelf uit deze patronen te bevrijden, is haar Codependency for Dummies (For Dummies 2015).
Pia Mellody, Facing Codependence, What It Is, Where It Comes from, How It Sabotages Our Lives (Harpercollins Publishers Inc. 2002) benadert codependency als ziekte. Dit boek is vertaald als Grenzeloos liefhebben, codependentie, wat het is, waar het vandaan komt en hoe het ons leven beïnvloedt (uitg. Tattwa 2015).
Stroomland personal coaching en relatiecoaching
Op deze site meer lezen over disbalans in een relatie en hoe je daar uit kunt komen?
Lees mijn blogs over Relatietrauma, of over Autonomie. Of volg deze link naar Hechtingsstijlen: een inkijk in de wereld van bindingsangst, verlatingsangst, van de mijders en de relatieklampers.
We hebben ook een podcast opgenomen over codependentie in onze podcastserie Op Eigen Koers:
Er bestaat een hartnekkige samenhang tussen patronen van codependentie en een continu sluimerend schuldgevoel. De codependent neemt immers snel verantwoordelijkheid voor het falen van de ander, en voelt zich dus ook schuldig als hij/zij die ander niet kan veranderen. Aan de thematiek van het schuldgevoel heb ik een heel essay gewijd: wat het is en hoe je ervan afkomt. Dit essay, ‘Schuldgevoel, een knaagdier’, staat in mijn webshop – als epub en in druk. In dit essay heb ik ook een speciale paragraaf gewijd aan de samenhang van schuldgevoel en codependentie.
Als je geïnteresseerd bent in het schuldgevoel als professional, of ermee worstelt in je eigen leven, haal dan vooral dit essay in huis. Als je daarna nog vragen hebt of coaching wilt rond dit deze of andere problemen van persoonlijke ontwikkeling, neem dan gerust contact met mij op.
naar de webshop voor: Schuldgevoel, een knaagdierWil je eerst een blog lezen over schuldgevoel – klik dan hier: blog schuldgevoel. Heb je hulp nodig bij het doorbreken van hardnekkige patronen, zoals codependentie? Kijk eens bij mijn gespecialiseerde programma’s van personal coaching:
