Overweg kunnen met kritiek is één ding, aanspreekbaar zijn iets anders. Bijna iedereen moet zich ergens overheen zetten als hij kritiek moet incasseren. Daarover heb ik geschreven in de blogpost ‘OMGAAN MET KRITIEK’. Daar beloofde ik ook nog eens op deze kwestie terug te komen. Want soms gaat het om belangrijkere dingen dan huis-tuin-en-keuken-kritiek en het gewone gesputter en ge-ja-maar dat iemand daar tegenin zou brengen.
Het is persoonlijk bedoeld
Bij kritiek kan het gaan over allerlei dingen die als zodanig weinig met mijn persoon te maken hebben: een typefout, etensresten op afgewassen borden, een gebroken glas. Aanspreekbaar noemen we iemand die er tegen kan als de kritiek hem persoonlijk raakt: slordigheid, alcoholgebruik, hard autorijden, grapjes, jaloezie, agressief gedrag, flirtgedrag, controle, angstig gedrag.
Het onderwerp gekaapt
J: ‘ik vind dat je het overdrijft met je netheid, dat je controlerend met het huishouden om gaat’
L: ‘Ok, je zou me dus liever losser met de dingen om zien gaan?!’
J: ‘Nou en of’
L zou het daar helemaal bij kunnen laten, en dan hebben ze allebei lucht, en hoeft het gesprek nergens meteen al lading te krijgen. Helaas zal het meestal niet zo gaan. Meestal zal de aangesprokene meteen blijven haken op de woorden ‘zo controlerend’, en dat niet van zichzelf gezegd willen hebben. En ziet J zijn probleem gekaapt: L is over de rooie dat hij haar zo controlerend vindt. En als zij de zaak hoog genoeg op laat lopen zal J het niet meer riskeren er nog iets over te zeggen.
J: ‘ik vind dat je het overdrijft met je netheid, dat je controlerend met het huishouden om gaat’
L: ‘Ik controlerend?! Als ik hier in huis niet opruimde…’
enzovoorts
Verlies
L is hier niet aanspreekbaar op haar controlerend gedrag. Zelf zal ze het daar niet mee eens zijn: ze is best aanspreekbaar, maar dat ze controlerend zou zijn, dat klopt gewoon niet. Mag zijn. Het nadeel is wel dat ze de ander het zwijgen oplegt. En daarmee wordt ze er niets wijzer meer over hoe hij haar eigenlijk ziet. Ze ontzegt zichzelf de eerlijke feedback van haar liefdespartner, en dat is altijd een verlies.
Niet aanspreekbaar
Niet aanspreekbaar zijn is een ernstige hindernis voor een goede relatie. Als iemand ergens niet aanspreekbaar in is, dan laat hij niet alleen de normale weerstand zien tegen kritiek daarover, maar komt hij ook nooit in een rustigere, toegankelijke stemming rond het onderwerp: niet door tot tien te tellen, en ook niet in een redelijk gesprek een dag later, of een week later. Hij legt een blokkade op het hele onderwerp, door schreeuwen, verwijten maken, huilen, weglopen, en in ernstige gevallen zelfs door verbaal of fysiek geweld.
Geen relatieprobleem
Er zijn altijd redenen waardoor iemand een blokkade op een onderwerp legt. Praat je met mensen door, dan blijken die redenen meestal in hun jeugd te liggen. Als je als kind geconfronteerd wordt met situaties die je niet kunt hanteren en waar je geen bescherming in krijgt, dan zul je iets doen om je te redden: je ervoor afsluiten, terugslaan, weglopen of wat je strategie ook is. Onaanspreekbaarheid wordt niet geboren uit luxe, maar meestal uit verdriet of beschadiging.
Iemand die als volwassene in bepaalde dingen onaanspreekbaar is, laat in de meeste gevallen gedrag zien dat niks met zijn huidige relatie te maken heeft. Hij schiet in een reflex die zelfs tegen hem werkt. Een liefdespartner is er namelijk (doorgaans) niet op uit om je te kwetsen of te pesten, maar zegt dingen omdat zij/hij het er moeilijk mee heeft en dingen anders zou willen voor jullie samen.
Anders doen en ervaren wat er gebeurt
Eenmaal wel bereid om te luisteren naar dingen waar al die tijd niemand over mocht beginnen, is de situatie ook meteen nooit meer hetzelfde. Er zijn niet eens per se vele sessies psychotherapie voor nodig. Anders doen en ervaren wat er gebeurt kan wonderen doen. Iets wat iemand jarenlang tegengehouden heeft, vaak zonder dat hij nog bewust zou weten waarom, kan nu wel, en alles leeft erbij op.
Een liefdesrelatie is de beste plek om zulke oude dingen te doorbreken. Iedere keer dat een stel deze ervaring opdoet, zie ik een mengeling van opluchting en verbazing. ‘We hebben het er gewoon over, en de hemel komt niet omlaag, het is gewoon fijn!’ In zo´n begeleiding let ik trouwens altijd heel goed op de rol van de partner. Soms heeft die in de loop der jaren zoveel woede over het onderwerp opgestapeld, dat die nu, nu het ineens allemaal wel gezegd mag worden, voorlopig nog lang niet klaar is met spuien. Ook dat hoort erbij, zolang het op een gegeven moment maar klaar is.
Sfeer en intimiteit
Dat betekent overigens niet dat iemand die controlerend is, het ineens niet meer is. Of dat iemand die opvliegerig is, ineens de rust zelve wordt. Maar de spanning van de onbespreekbaarheid van die dingen is weg, en dat is al heel veel om te bereiken. Alles wat geleden heeft onder die spanning leeft er meteen bij op: de sfeer, elkaar iets gunnen, intimiteit in je relatie. En uiteindelijk ontstaat zo ook vaak de bereidheid om met de achterliggende dingen iets te gaan doen.
Zie ook de blogpost OBSTRUCTIE
