De titel van het boek ‘Weg van Liefde’ van Alain de Botton geeft de richting aan: weg ervan. Dat wil zeggen, weg van een liefde die vooral bestaat bij de gratie van een liefdesgevoel. Daarmee keert hij zich tegen de tendens van onze tijd: dat een liefdesrelatie er maar is omdat we een liefdesgevoel met iemand delen. En dat de relatie maar net zolang duurt als we dat gevoel houden.
De vrijheid om je gevoel in de liefde te volgen is maar moeizaam veroverd op de maatschappelijke controle door anderen. Twee jaar geleden vierde deze revolutie haar vijftigjarig bestaan, als we haar tenminste even vastprikken op ‘the summer of love – 1967. Maar bij mijn weten vierden niet veel mensen feest, en dat is wel begrijpelijk. Inmiddels is de romantiek in de liefde overspoeld door seksueel misbruik, porno, aids en #MeToo. En niet te vergeten door relatiebreuken. Overal waar ik met mensen in gesprek raak, lijken ze vooral het leed uit hun geschiedenis in de liefde met zich mee te torsen. 
Het zijn de schaduwkanten van de romantische liefde. Liefdesrelaties die ondergaan in strijd, verwijt, frustratie en kou. Ontrouw. Verbittering over scheidingen en vechtscheidingen die levens jarenlang beheersen. Rancune. Beschadiging van de kinderen die al deze dingen van hun ouders meemaken.
Een verplichting
Moeten we nu op onze schreden terugkeren en de romantische liefde als een illusie vaarwel zeggen? Dat lijkt Alain de Botton te bepleiten in zijn boek Weg van Liefde, althans, hij beschrijft het als een inzicht waartoe zijn hoofdpersoon komt:
“[…R krijgt] een andere kijk op het doel van het huwelijk. Toen hij jonger was, zag hij het als de bekrachtiging van een specifiek soort gevoelens, van genegenheid, begeerte, enthousiasme, hunkering. Nu begrijpt hij echter dat het een al even belangrijke functie heeft als instituut, dat jaar in, jaar uit dient stand te houden, ongeacht alle tijdelijke wisselende emoties van de betrokkenen. De rechtvaardiging ervan ligt in iets wat onwankelbaarder en bestendiger is dan gevoelens: in een ooit aangegane verplichting die niet kan worden herzien, en vooral ook in de verwekking van kinderen…” [1]
Het lijkt inderdaad onvermijdelijk dat we in reactie op onze ervaring met de romantische liefde het stuur omgooien. We kunnen een relatie niet zomaar overlaten aan wisselende emoties. Daarin volg ik De Botton meteen. Juist liefdesrelaties raken ons zo diep, dat we ook tot in het diepst van onze ziel gekraakt worden als we elkaar geen veiligheid kunnen bieden.
Veiligheid
Het creëren van veiligheid in relaties is het onderwerp van de Sue Johnson’s Emotionally Focused Therapy (EFT). In de laatste jaren maakt deze vorm van relatietherapie een snelle expansie door. De Botton beschrijft de werking van dit soort therapie, en noemt het ‘misschien wel de belangrijkste uitvinding van onze tijd’.
Fijn voor relatietherapeuten, maar wel ingewikkeld, want Johnson en De Botton staan lijnrecht tegenover elkaar. Voor Sue Johnson zit de veiligheid van een relatie in de emotionele verbinding, en het delen van wat je ten diepste ervaart. Je angst bijvoorbeeld dat de ander je verlaat. Of je gevoel van benauwdheid als de ander je vast lijkt te knellen.
Alain de Botton kiest in ‘Weg van Liefde’ voor een hele andere veiligheid, namelijk die van de beschaving en verplichting. Je kunt er zeker van zijn dat je allemaal wel eens iets met iemand buiten je relatie mee zult maken, jij en je partner net als iedereen. En dus kun je elkaar de veiligheid bieden dat je dat allemaal níet van elkaar hoeft te weten en dat je het er niet over zult hebben. Maar dat je wel blijft [2].
Potloden slijpen
De Bottons ‘Weg van Liefde’ zit ondertussen vol met schitterende en briljante gedachten. Dank aan Alain de Botton. Ik zeg dat vaker in reviews en ik meen het: lees alleen maar boeken die je inspireren. Als je die inspiratie na een aantal bladzijden nog steeds niet vindt, leg het boek dan weg: misschien doet het voor een ander wel iets. Maar inspiratie vindt je niet alleen door dingen toe te juichen, zeker niet bij boeken die je inhoudelijk willen aanspreken zoals filosofische of psychologische boeken. Je leest ze om er het potlood van je geest op te slijpen. En daarom schrijf ik er ook over, om helder te krijgen wat er staat, in het gesprek met het boek èn met u als lezer.
In dit opzicht gaat er iets fout met online book-reviews. Veel sites, ook op het gebied van relatietherapie, bevelen klakkeloos boeken aan die lijnrecht tegenover elkaar staan, zoals de boeken van Sue Johnson en Alain de Botton. Vaak worden de reviews gewoon van bol.com overgenomen. De boeken zijn boeiend, intelligent, spiritueel en allemaal van harte aanbevolen. Stellingen van auteurs die op zijn zachtst gezegd ‘nadere beschouwing verdienen’ blijven domweg onbesproken. Maar daarmee neem je de schrijvers toch ook niet serieus?!
Filosofie
De Botton is een filosoof, en het enig gesprek waar je een filosoof recht mee doet is een kritisch gesprek. Klakkeloze bewondering heeft geen pas in de filosofie. Maar hij is een bijzondere filosoof. Hij verkondigt geen stelling maar vertelt verhalen en geeft daarbij beschouwingen. Hij laat heel genuanceerd de verschillende kanten van het verhaal zien. Dan nog doemt er op zeker moment een hoofdweg op uit zijn boek, en voor mij is dat géén begaanbare weg.
Zoals gezegd, op de eerste plaats door de emotionele onbetrouwbaarheid die hij creëert. Veiligheid door verzwijgen, eerder dan door te weten wat er in de ander omgaat, is schijnveiligheid. ‘God weet waar hij mee bezig is, hij zal het niet zeggen, maar in ieder geval ook niet gaan’. Dit soort veiligheid kan heel ondermijnend worden. Kan zelfs psychische instabiliteit veroorzaken bij de partner die dingen merkt maar ze niet thuis kan brengen. Zie daarover mijn blog over relatietrauma. De Botton zet zelfs de deur open voor leugens, en dus voor alle ravages die ze in een liefdesrelatie aanrichten.
Seks
Een tweede belangrijk bezwaar tegen zijn boek betreft de opvatting van seks binnen een langere relatie. Daarmee is het niet best gesteld volgens De Botton. Aan het begin wel, als je nog vrijuit aan je verlangens en fantasieën toe kunt geven. Maar dan treedt de censuur in en op den duur blijft er niet veel over: “Avontuur en zekerheid zijn onverenigbaar (…). Een liefdevol huwelijk met kinderen betekent het einde van alle erotische spontaniteit…” Nu, alle stellen die lang samen zijn weten dat je het inderdaad op den duur niet meer hoeft te hebben van de spontane opwinding als de ander zich vermoeid uit staat te kleden. En het risico van een hernia wanneer je probeert orale seks te hebben op een vliegtuigtoilet (Scene uit Weg van Liefde p. 42), zul je je waarschijnlijk liever besparen.
Dat betekent echter niet dat vertrouwdheid en seks niet samengaan. Met het wegvallen van verlegenheid, bewijsdrift en kinky capriolen, komt de mogelijkheid vrij dat je ook seksueel in een andere laag komt. Dat seks meer gaat over contact en meer verbonden is met liefde. Ik vind ‘Weg van Liefde’ op dit punt dus oppervlakkig.
Stabiel in je gevoelsleven zelf
Dat neemt niet weg dat we als cultuur nog geen oplossing hebben voor de problemen die Alain de Botton in zijn ‘Weg van Liefde’ stelt: de instabiliteit van relaties op het moment dat we ze overleveren aan alle bewegingen van ons gevoel. Ik zoek die oplossing eerder in een andere richting, namelijk die van een emotionele ontwikkeling. Ik denk dat een liefdesrelatie een uitgelezen kans is om een groei door te maken in je emotionele leven. De stabiliteit komt dan van binnenuit, uit vertrouwdheid met je eigen gevoelsleven en dat van je partner. Zie daarvoor mijn blog Is ‘het gevoel’ weg? Niet in paniek raken.
Maar ik sluit weer in majeur, met een mooie quote uit het boek, die ook staat voor een emotionele ontwikkeling, maar dan een individuele:
“…inmiddels heeft het leven hem genoeg op zijn donder gegeven om alle kleine zegeningen die hij op zijn pad vindt dankbaar te omarmen. Zonder er moeite voor te doen en zonder zich ervoor op de borst te slaan is hij een beetje aardiger geworden.” [3]
Noten
[1] Weg van Liefde 197 [2] Weg van liefde 196: “We hebben eerlijkheid zo hoog in het vaandel, dat we vergeten hoe belangrijk beleefdheid is…” En: “Verdringing, een zekere mate van zelfbeheersing en een beetje zelfcensuur horen net zo bij de liefde als het vermogen om alles er onverbloemd uit te gooien.” “Voor Rabih [hoofdpersoon] zit er niets anders op dan altijd te blijven liegen over wat er in Berlijn voorgevallen is.” [3] Weg van Liefde 222
Meer lezen op deze site?
Over (geen) seks in een relatie: Geen seks, wel seks
De midlifecrisis van de man, eerst de haast eruit halen: Midlife Crisis
Over verstrikt raken in een relatie: Codependency (Codependency, verstrikt in het probleem van een ander).
Of lees de blog ‘Relatietrauma, als je een dreun niet te boven komt‘.
Klik hier voor mijn aanbod van relatiecoaching.
Je kunt me ook gerust bellen voor meer informatie: contact.
