Review van Melody Beattie, Leef je Eigen Leven

Melody Beattie, Leef je eigen leven (oorspronkelijk Codependent No More, 1986) is een mijlpaal in de bewustwording van het patroon van codependency (Nederlands ‘codependentie’). Ooit heeft de codependent aangeleerd om problemen van anderen over te nemen. Lees hierover mijn blog Codependentie, verstrikt in het probleem van een ander. .  

Verstopt achter de façade

Codependentie, ofwel ‘mede-afhankelijkheid’, is een betrekkelijk jong begrip in de psychologie. Het komt ergens aan het einde van de zeventiger jaren van de vorige eeuw op. Dat roept wel meteen een vraag op. Waar waren de codependents dan, vóórdat ze door de psychologen als codependents werden ontdekt? Mijn antwoord is: ze zaten verstopt achter de voordeuren, achter de façade van de keurige gezinnen. Ze verdroegen het leed waar de buitenwereld niets van mocht weten, want je ging de vuile was niet buiten hangen. Het leed van een drinkende partner, een partner die sloeg of die regelmatig dreigde een eind aan haar leven te maken. Die de laatste cent vergokte, of stelselmatig vreemd ging. Hoeveel leed werd er niet verzwegen in de goede oude tijd. De codependents bestonden nog niet als probleem, omdat ze werden verstopt door de christelijke moraal van huwelijkstrouw, dulden en vergeven.

Misbruik

Bij alle stabiliteit en veiligheid die deze moraal in liefdevolle relaties wist te creëren, was het ook een vrijbrief voor misbruikers. Want ondanks al het protesteren, aanklagen, verzwijgen, verwijten, verbitteren en verharden van hun geliefden, was er voor de misbruiker één zekerheid: de ander zou toch nooit gaan. In voor en tegenspoed, en tot de dood ons scheidt: beloofd is beloofd, niet waar? Is dat geen blijk van trouw?

Nee, dat is het niet. In ieder geval zijn we het sinds de zeventiger jaren anders gaan zien, namelijk als een psychisch onvermogen, en de naam daarvan is codependentie. Het is het onvermogen om te confronteren en grenzen te stellen om jezelf te beschermen. Onvermogen om anderen in hun eigen probleem terug te werpen, zodat ze er misschien iets mee gaan doen. En om zelf een andere zin aan je leven te geven dan je op te offeren op het altaar van de echtelijke trouw.

Twelve-step programs

Niet voor niets dus kwam de aandacht voor de codependent tegelijk op met de erosie van het traditionele huwelijk. Opvallend is echter dat de hele ontwikkeling van het begrip van codependency getrokken wordt door psychologen met een uitgesproken christelijke achtergrond, onder wie Melody Beattie. Net als andere codependency-deskundigen als Pia Mellody en Darlene Lancer, is ze gelieerd aan de traditie van de zogenaamde ‘Twelve-step programs’. Deze zijn in de dertiger jaren van de vorige eeuw begonnen als zelfhulpgroepen van alcoholisten en hebben een duidelijk christelijke signatuur. Inmiddels hebben deze groepen zich uitgebreid tot allerlei andere psychische problemen, waaronder codependentie. En ze laten deelnemers helemaal vrij in hun eigen invulling van het spirituele gehalte van hun methode.

Wie echter een beetje kennis heeft van theologie herkent in de ‘Twelve-step programs’ makkelijk elementen van de eeuwenoude christelijke liturgie zoals geloofsbelijdenis, schuldbelijdenis, homilie en eucharistie. Dat juist in deze context de aandacht voor de codependents opkwam, leidt tot een heel interessante ontwikkeling. Wat zich bij Beattie manifesteert, is niet minder dan een fundamentele correctie van de christelijke moraal in relaties. Beattie: “Ik denk dat God in ieder van ons aanwezig is en tot ieder van ons spreekt. Als we ons niet goed voelen bij iets dat we doen, dan moeten we het niet doen – ongeacht hoe liefdevol het lijkt. En we moeten ook geen dingen voor anderen doen die zij zelf behoren te doen en waartoe ze zelf toe in staat zijn.” (Melody Beattie’ Leef je eigen leven, CnM 93, vert. HvV)

Trouw

Niet iedereen zal zich bij haar spiritualiteit thuis voelen. Maar dat is niet zo belangrijk, want de oude huwelijksmoraal zit nog steeds in de genen van onze samenleving. Want wat maakt het uit als iemand zegt dat zij iets niet accepteert, als ze daar vervolgens geen consequentie aan verbindt? Het begrip van trouw is essentieel in relaties, maar niet in de betekenis van ‘blijven, wat de ander ook doet’.

Trouw mag geen vrijbrief zijn om over de grenzen van de ander heen te gaan. Geen vrijbrief om te parasiteren op de levensenergie van de ander en op haar bereidheid om te tolereren, te vergeven en te blijven geloven in steeds nieuwe loze beloftes. Beter ben je elkaar trouw in de betekenis van ‘betrouwbaar’. Dat wil zeggen eerlijk, integer, verantwoordelijk en aanspreekbaar. Wees betrouwbaar voor de ander, maar net zo goed voor jezelf: die boodschap wordt er in het boek van Beattie bladzijde voor bladzijde ingehamerd.

Parels

Het boek ‘Leef je eigen leven’ van Melody Beattie staat verder vol met allerlei goede observaties uit het leven in slechte relaties. En heel veel aanmoediging voor degenen die in slechte relaties verstrikt zijn, om niet langer op de ander te wachten maar zelf los te breken uit hun eigen patronen. Zoals ik vaker bij Amerikaanse zelfhulpboeken heb, wordt het me ook regelmatig teveel. Met name het empathische wij (van ‘wij codependents’) werkt me op den duur op de zenuwen. Net als de eindeloze reeksen van voorbeelden van hoe ‘wij’ ons kunnen voelen. Laat je daardoor niet tegenhouden, net zo min als door Beattie’s uitgesproken spiritualiteit als je die beleving niet deelt. Er zijn namelijk veel parels in Melody Beattie’s Leef je eigen leven te vinden. Ik sluit met zo’n parel, wat ik zie als de kern van Beattie’s boek:

“Mogen onze woorden een hoge eigenwaarde uitstralen en een hoge achting voor anderen. Wees eerlijk en direct. Wees open. Zacht en liefdevol als dat past. Krachtig als de situatie om kracht vraagt. Laten we boven alles zijn wie we zijn en zeggen wat we moeten zeggen. In liefde en waardigheid, spreek de waarheid – zoals we die denken, voelen en kennen – en de waarheid zal ons bevrijden.” (CnM 185, vert. HvV)

Melody Beattie, Codependent No More, Hazelden Publishing 1992 (1986), in het Nederlands vertaald als Leef je eigen leven, Uitg. Spectrum 2008.

 

 

Meer lezen? Behalve mijn blog over codependentie op deze site, kun je ook luisteren naar een aflevering van de podcast ‘Op Eigen Koers’ die geheel gewijd is aan het thema codependentie: